Septemberstress of seizoensritme?
Hartstikke leuk dat in september ‘alles’ weer begint; scholen, projecten, trainingen, nieuwe plannen, maar of het ook gezond is, is nog maar de vraag. Vanuit de natuur bekeken is de winter dé periode om gas terug te nemen en te herstellen, en de lente juist de tijd om weer in beweging te komen. Waarom doen we dan het tegenovergestelde?
Het ritme van de natuur
In de winter trekt de natuur zich terug. Bomen verliezen hun bladeren, dieren houden hun winterslaap en planten gebruiken hun energie ondergronds. Ook ons lichaam reageert op dit ritme: minder daglicht betekent minder aanmaak van serotonine (het ‘gelukshormoon’) en meer melatonine (het ‘slaaphormoon’). Uit onderzoek blijkt dat dit direct invloed heeft op onze energie, stemming en concentratie (Roecklein et al., 2002 – Seasonal Affective Disorder).
Zodra de lente komt, kantelt dit. Met langere dagen en meer zonlicht neemt onze serotonineproductie toe, voelen we ons vitaler en zijn we van nature meer geneigd om sociale contacten aan te gaan, nieuwe plannen te maken en fysieke activiteit te ondernemen. Biologisch gezien is dát het natuurlijke startpunt van een nieuwe cyclus.
Waarom beginnen wij juist in september?
Interessant genoeg is het idee van een lange zomervakantie relatief jong. In een landbouwsamenleving was de zomer juist de drukste periode: oogsten, hooien, dieren verzorgen. Rust was er vooral in de winter. Pas met de industrialisatie en de invoering van betaald verlof in de 20e eeuw ontstond vakantie voor de arbeider. Het schoolsysteem speelde hierbij een belangrijke rol: omdat kinderen in de zomer vrij waren, gingen gezinnen massaal in die periode weg. Na de Tweede Wereldoorlog, met meer welvaart en betaalbare reizen, verankerde de zomer als vakantieperiode zich cultureel – een traditie die we nu bijna vanzelfsprekend volgen, ook al botst het met ons natuurlijke ritme.
September: tips om toch in lijn te blijven met je ritme
Zelfs als de maatschappij vol gas geeft, kun je jouw energie beschermen en sturen:
- Zoek het licht op, korte momenten buiten helpen je biologische klok en energie.
- Plan bewust, start niet alles tegelijk, spreid nieuwe projecten.
- Micro-pauzes, korte wandelingen, ademhalingsoefeningen of gewoon even uit het raam kijken geven je hersenen rust.
- Seizoensvoeding, herfstgroenten zoals pompoen, wortel en paddenstoelen ondersteunen je energie beter dan lichte zomerkost.
- Rituelen van rust, schermlicht verminderen, een warm bad, of een vast avondritueel helpt je lijf af te schakelen.
- Vertraag sociaal, verdeel afspraken en verplichtingen zodat je energie niet te snel opraakt.
Door meer te werken mét je natuurlijke ritme in plaats van ertegenin, merk je dat je energie beter verdeeld is en stress minder kans krijgt. Misschien is het tijd om ons idee van ‘het nieuwe seizoen’ te herschrijven, niet in september, maar in de lente.